Ustalenie stawki amortyzacyjnej dla programu komputerowego

Jaka stawka amortyzacyjna jest odpowiednia do amortyzacji programu komputerowego zaliczonego do wartości niematerialnych i prawnych?

W myśl art. 3 ust. 1 pkt 14 ustawy o rachunkowości, do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się w szczególności autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych, zdobniczych, know-how. W przepisie tym nie wymieniono co prawda wprost programów komputerowych, jednak zalicza się je do wartości niematerialnych i prawnych, ponieważ przedmiotem zakupu przez jednostkę nie jest sam program komputerowy, lecz autorskie prawa majątkowe do programu komputerowego lub licencja na użytkowanie tego programu komputerowego. Tak więc - w świetle przepisów ustawy o rachunkowości - do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się te programy komputerowe, których nabyciu towarzyszy przeniesienie autorskich praw majątkowych do tych programów lub udzielenie licencji na korzystanie z tych programów, oraz które:

• zostały nabyte przez jednostkę,
   
• są zaliczane do aktywów trwałych,
   
• nadają się do gospodarczego wykorzystania,
   
• przewidywany okres ich ekonomicznej użyteczności jest dłuższy niż rok,
   
• są przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.

Co istotne - zgodnie z art. 33 ustawy o rachunkowości - do wyceny wartości niematerialnych i prawnych oraz sposobów dokonywania od nich odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych stosuje się przepisy dotyczące środków trwałych, a dokładnie art. 31 ust. 2 oraz art. 32 ust. 1-4 i ust. 6 ustawy o rachunkowości. Odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych (w tym od autorskich praw majątkowych lub licencji do korzystania z programu komputerowego) dokonuje się więc drogą systematycznego, planowego rozłożenia wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Rozpoczęcie amortyzacji następuje nie wcześniej niż po przyjęciu prawa majątkowego do używania. W przypadku licencji na używanie programów komputerowych termin rozpoczęcia amortyzacji jest zatem uzależniony od momentu instalacji, wdrożenia i przyjęcia do używania programu komputerowego. Na dzień przyjęcia składnika do wartości niematerialnych i prawnych jednostka ma obowiązek ustalić jego okres amortyzacji, stawkę amortyzacyjną, metodę amortyzacji.

Dla celów bilansowych roczną stawkę amortyzacyjną wartości niematerialnej i prawnej można ustalić korzystając z następującego wzoru:

So = 100 : Es

gdzie:

So - roczna stawka amortyzacyjna w procentach,

Es - przewidywany okres używania prawa w latach.

Ustawa o rachunkowości nie precyzuje także, jakimi metodami należy dokonywać odpisów amortyzacyjnych lub umorzeniowych. Wybór metody ustawodawca pozostawił w gestii jednostki. Mogą to być metody: liniowa lub degresywna (dopuszczalne także w świetle przepisów podatkowych), jak też naturalna, progresywna. Przy czym raz przyjęta metoda amortyzacji dla danego składnika aktywów nie może być zmieniana i powinna być stosowana w sposób ciągły w kolejnych okresach.

Warto przy tym podkreślić, iż dla wartości niematerialnych i prawnych o niskiej jednostkowej wartości początkowej można ponadto ustalać odpisy amortyzacyjne w sposób uproszczony, tj. jednorazowo odpisując wartość prawa lub licencji.

Należy jednak pamiętać, że dla celów podatkowych - na podstawie art. 16m updop oraz art. 22m updof - okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości niematerialnych i prawnych, takich jak licencje na programy komputerowe i prawa autorskie nie może być krótszy niż 24 miesiące. Przy czym, jeżeli wynikający z umowy okres używania praw majątkowych jest krótszy niż 24 miesiące, podatnicy mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych w okresie wynikającym z umowy. Dodajmy, że jeżeli wartość początkowa nabytego programu (licencji) nie przekraczałaby kwoty 3.500 zł, można by dokonać jednorazowego odpisu (w miesiącu oddania do używania lub w miesiącu następnym) lub w ogóle odstąpić od amortyzacji, zaliczając wydatek na nabycie programu (licencji) bezpośrednio do kosztów uzyskania przychodów w miesiącu oddania go do używania (por. art. 22d ust. 1 i art. 22f ust. 3 updof i art. 16d ust. 1 i art. 16f ust. 3 updop).