Co nowego w przepisach w 2011 roku? - Dodatek nr 5 do Biuletynu Informacyjnego dla Służb Ekonomiczno - Finansowych nr 4 (723) z dnia 1.02.2011

Wyższe stawki VAT

W Dz. U. nr 238 z 17 grudnia 2010 r., pod poz. 1578, opublikowano ustawę z dnia 26 listopada 2010 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej. Ustawa ta wprowadziła m.in. wyższe stawki VAT w okresie od 1 stycznia 2011 r. do 31 grudnia 2013 r., tj. 23%, 8% i 5% (towary objęte stawką 5% zostały wymienione w dodanym do ustawy o VAT załączniku nr 10).

Powyższa nowelizacja wprowadziła do ustawy o VAT kilka przepisów, które zawierają regulacje przejściowe w zakresie stosowania nowych stawek VAT (dot. dodanych do art. 41 ustawy o VAT ust. 14a-14h).

Warto zauważyć, iż regulacje te nie zostały wprowadzone do przepisów przejściowych ustawy o VAT, lecz znalazły się w art. 41 regulującym wysokość stawek podatkowych. W praktyce oznacza to, że omawiane przepisy mogą znaleźć zastosowanie nie tylko na przełomie roku 2010 i 2011, ale również w innych okresach, kiedy stawki będą ulegały zmianom.

Jaka stawka VAT dla czynności dokonanych w 2010 r., dla których obowiązek podatkowy powstał w 2011 r.?

Co do zasady, obowiązek podatkowy w VAT powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi. Jeżeli jednak sprzedaż powinna być udokumentowana fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Może zatem zdarzyć się tak, że podatnik dokonał sprzedaży towaru np. 30 grudnia 2010 r., lecz fakturę wystawił dopiero 3 stycznia 2011 r. Ponieważ faktura ta jest wystawiona terminowo (w ciągu 7 dni od wydania towaru), wyznacza ona moment powstania obowiązku podatkowego. Obowiązek ten powstał zatem w styczniu 2011 r. Pojawia się wówczas pytanie - jaką stawkę VAT należało zastosować na tej fakturze?

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w nowym art. 41 ust. 14a ustawy o VAT. Z przepisu tego wynika, że dla czynności dokonanych przed zmianami stawek VAT (do 31 grudnia 2010 r.), dla których obowiązek podatkowy powstaje w dniu zmiany stawki podatku lub po tym dniu (w dniu 1 stycznia 2011 r. lub później), czynność ta podlega opodatkowaniu według „starych” stawek VAT.Oznacza to, że pomimo iż w przedstawionej powyżej sytuacji faktura została wystawiona w 2011 r., na fakturze tej podatnik powinien zastosować stawkę VAT obowiązującą do 31 grudnia 2010 r. (22%, 7%, 3%).

Przytoczony powyżej przepis dotyczy również usług, dla których obowiązek podatkowy został uregulowany w sposób szczególny (np. w przypadku świadczenia usług transportowych, budowlanych itp., obowiązek podatkowy powstaje 30. dnia od dnia wykonania usługi - jeżeli wcześniej nie otrzymano zapłaty). Również w tym przypadku, gdy usługa została wykonana w 2010 r., lecz obowiązek podatkowy powstał w 2011 r., zastosowanie znajdzie „stara” stawka VAT.

Rozliczenie usług ciągłych wykonanych na przełomie roku

W art. 41 ust. 14b-14d ustawy o VAT w nowym brzmieniu postanowiono, że czynności, dla których w związku z ich wykonywaniem ustalane są następujące po sobie terminy płatności lub rozliczeń (tj. usługi ciągłe), dla celów ustalania właściwej stawki VAT uznaje się za wykonane z upływem każdego okresu, do którego odnoszą się te rozliczenia lub płatności. Jeżeli jednak okres rozliczeniowy obejmie dzień zmiany stawki VAT (tj. przełom lat 2010/2011), usługa będzie opodatkowana według dwóch różnych stawek VAT, tj.:

• za okres do 31 grudnia br. - według „starej” stawki VAT, 

• od 1 stycznia 2011 r. - według „nowej” stawki VAT.

W przypadku, gdy nie będzie możliwe określenie faktycznego wykonania części czynności w okresie, o którym mowa powyżej, dla określenia tej części będzie się uznawało, że czynność wykonywana jest w tym okresie proporcjonalnie.
 

Zaznaczamy jednak, że w przypadku, gdy termin płatności za najem ustalany jest:

• z góry (i przypadł w 2010 r.), lub 

• z dołu, lecz kontrahent zapłacił za usługę w 2010 r.

- naszym zdaniem cała wartość usługi będzie opodatkowana według stawki 22%. Obowiązek podatkowy przypadł bowiem w 2010 r. i nie ma podstaw prawnych do wykazywania VAT od części usługi według stawki jeszcze nieobowiązującej.

Zaliczka otrzymana w 2010 r. na poczet transakcji, która będzie dokonana w 2011 r.

Otrzymanie zaliczki (przedpłaty, zadatku, raty) powoduje u otrzymującego powstanie obowiązku podatkowego i konieczność wykazania VAT należnego. Jeżeli jednak okaże się, że dostawa towaru lub wykonanie usługi będzie miało miejsce w 2011 r., a zaliczkę pobrano w 2010 r., nie będzie konieczności korekty stawki VAT od zaliczki. Wynika to wprost z nowego art. 41 ust. 14f ustawy o VAT. Oznacza to, że transakcje, na które otrzymano częściową zaliczkę w 2010 r., lecz dostawa (usługa) będzie wykonana w 2011 r., będą opodatkowane w części dotyczącej zaliczki według „starej” stawki VAT, a w pozostałej części - według „nowej” stawki podatkowej.

Rozliczenie VAT należnego z faktur za media

Zgodnie z art. 19 ust. 13 pkt 1 ustawy o VAT, obowiązek podatkowy z tytułu dostawy mediów powstaje z chwilą upływu terminu płatności, jeżeli został on określony w umowie właściwej dla rozliczeń z tego tytułu. Jednocześnie fakturę dokumentującą ww. dostawę (świadczenie usług) wystawia się nie później niż z chwilą powstania obowiązku podatkowego i nie wcześniej niż 30. dnia przed powstaniem tego obowiązku - § 11 ust. 1-2 rozporządzenia Ministra Finansów z 28 listopada 2008 r. w sprawie m.in. wystawiania faktur.

Ponieważ media rozliczane są w pewnych okresach rozliczeniowych, powyższe oznacza, że fakturę dokumentującą tę dostawę (świadczenie usług) podatnik mógł wystawić jeszcze przed zakończeniem danego okresu rozliczeniowego - np. faktura za telefon za okres od 10 grudnia br. do 9 stycznia 2011 r. mogła być wystawiona 15 grudnia br. Na fakturze wystawionej w 2010 r. należało zastosować „starą” stawkę VAT (tu: 22%). Ponieważ jednak za okres przypadający na 2011 r. podatnik powinien zastosować stawkę 23% (przy założeniu, że obowiązek podatkowy powstał w 2011 r.), pojawia się problem, czy wystawioną wcześniej fakturę (i kwotę wykazanego w tej fakturze podatku) należy skorygować.

Odpowiedź na to pytanie znajdziemy w nowym art. 41 ust. 14e ustawy o VAT, zgodnie z którym na ww. fakturze może być zastosowana „stara” stawka VAT. Warunkiem jest jednak, aby w pierwszej fakturze wystawianej po dniu zmiany stawki podatku (nie później jednak niż w ciągu 6 miesięcy), uwzględniona była korekta rozliczenia objętego fakturą wystawioną przed dniem zmiany stawki VAT.

Uwaga!Powyższe dotyczy jedynie czynności, o których mowa w art. 19 ust. 13 pkt 1 ustawy o VAT (mediów). Nie dotyczy natomiast innych usług, które również mogą być udokumentowane fakturą wystawioną przed powstaniem obowiązku podatkowego (np. za usługi transportowe lub budowlane).

Stawka VAT na towary zakupione za granicą

Powyższe przepisy przejściowe nie mają zastosowania do importu towarów lub wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. W tym przypadku bowiem - zgodnie z nowym art. 41 ust. 14g ustawy o VAT - wysokość opodatkowania określa się według stawek obowiązujących w dniu powstania obowiązku podatkowego.
 

Omówione powyżej zasady mają również zastosowanie do czynności, które:

1) w 2010 r. były zwolnione od podatku, a od 1 stycznia 2011 r. są opodatkowane,

2) w 2010 r. były opodatkowane, a od 1 stycznia 2011 r. są zwolnione z VAT.