Co trzeba wiedzieć o odsetkach od zaległości podatkowych?

Podatnik, który reguluje należny podatek po terminie, musi pamiętać o doliczeniu odsetek za każdy dzień zwłoki. Uiszcza się je bez wezwania urzędu skarbowego. Wpłata nieuwzględniająca odsetek zostanie zaliczona proporcjonalnie na poczet zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę. W ten sposób dług podatnika wobec fiskusa zmniejsza się, ale nadal istnieje i wciąż rosną od niego odsetki.

Wpłata bez wezwania

Podatnik (płatnik, inkasent, następca prawny lub osoba trzecia odpowiadająca za cudze długi podatkowe), wpłacając zaległość podatkową musi pamiętać o doliczeniu odsetek za zwłokę. Okres odsetkowy ustala się w zależności od charakteru długu (przykład 1). Aby wyliczyć należne odsetki, trzeba najpierw przemnożyć kwotę zaległości podatkowej przez okres zwłoki i obowiązującą w tym czasie stawkę odsetek, a następnie wynik podzielić przez 365. Uzyskaną wartość zaokrągla się do pełnych złotych. Końcówki kwot wynoszące mniej niż 50 gr pomija się, a wynoszące 50 gr i więcej podwyższa do pełnych złotych. Jeżeli dług istniał w okresach, w których obowiązywały różne stawki odsetek za zwłokę, odsetki nalicza się odrębnie za każdy z nich. Zaokrągleniu podlega natomiast suma kwot za poszczególne okresy.

Odsetki wylicza się od każdej zaległości podatkowej odrębnie.

Jeżeli podatnik nie uiści należnych odsetek lub zaniży ich kwotę, dokonana przez niego wpłata zostanie rozliczona w sposób wskazany w art. 55 § 2 Ordynacji podatkowej. Urząd skarbowy zaliczy otrzymane pieniądze proporcjonalnie na poczet zaległości podatkowej i odsetek za zwłokę. Zarachowanie następuje w takim stosunku, w jakim w dniu wpłaty pozostaje kwota zaległości podatkowej do kwoty odsetek. Podatnik nadal więc ma dług wobec fiskusa. Tylko uiszczenie kwoty odpowiadającej sumie zaległości podatkowej i przypadających do dnia zapłaty odsetek za zwłokę powoduje wygaśnięcie zobowiązania podatkowego.

Urząd skarbowy wylicza odsetki za zwłokę w nielicznych przypadkach. Określa je od zaliczek na podatek dochodowy lub podatek od towarów i usług, jeżeli w postępowaniu podatkowym prowadzonym po zakończeniu roku podatkowego lub innego okresu rozliczeniowego stwierdzi, że podatnik nie złożył deklaracji, wysokość zaliczek jest inna niż wykazana w deklaracji lub zaliczki nie zostały zapłacone w całości lub w części. Urząd skarbowy ustala wysokość odsetek za zwłokę także w przypadku odroczenia lub rozłożenia na raty zapłaty zaległego podatku, zaliczenia wpłaty na zaległość podatkową, zarachowania nadpłaty na poczet zaległych podatków oraz wygaśnięcia zobowiązania podatkowego wskutek przeniesienia własności rzeczy lub praw majątkowych.

Preferencje dla wybranych

Obowiązują dwie stawki odsetek od zaległości podatkowych: podstawowa i obniżona. Stawka podstawowa odpowiada sumie 200% podstawowej stopy oprocentowania kredytu lombardowego, ustalanej zgodnie z przepisami o NBP, i 2% - z tym że nie może być niższa niż 8% (obecnie wynosi 13,5% w stosunku rocznym). Stawka obniżona to 75% stawki podstawowej (obecnie wynosi 10,13% w stosunku rocznym).

Obniżonymi odsetkami za zwłokę jest premiowana szybka wpłata zaległości podatkowej ujawnionej w wyniku korekty deklaracji. Cały dług trzeba uiścić w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty (przykład 2). Zapłaty niższych odsetek nie wyklucza fakt, że zaległość podatkowa, od której mają być one naliczone, wynika z kolejnej korekty tego samego rozliczenia.

Preferencyjne zasady naliczania odsetek od zaległości podatkowych stosuje się tylko w przypadku autokorekty deklaracji - dokonanej przez podatnika z własnej inicjatywy. Niższych odsetek nie wolno naliczyć, jeżeli korekta została sporządzona w wyniku czynności sprawdzających. Nie może być ona również złożona po doręczeniu zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej przez urząd skarbowy lub postępowania kontrolnego przez urząd kontroli skarbowej, a gdy nie stosuje się takiego zawiadomienia - po zakończeniu weryfikacji.

Warunkiem naliczenia niższych odsetek podatkowych jest istnienie zaległości podatkowej powstałej w związku z korektą deklaracji. Warto o tym pamiętać przede wszystkim w przypadku niwelowania w ciągu roku podatkowego (przed złożeniem zeznania rocznego) błędów popełnionych przy obliczeniu zaliczek na podatek dochodowy, jeżeli w wyniku takich działań powstają zaległości w zaliczkach. W takiej sytuacji - ze względu na to, że nie ma obowiązku składania deklaracji wykazujących wysokość zaliczek - nie można naliczyć preferencyjnych odsetek podatkowych.

Kalkulator odsetkowy dostępny jest na stronie internetowej naszego Wydawnictwa: www.kalkulatory.gofin.pl.

Umorzenie odsetek

Istnieje możliwość umorzenia odsetek należnych od zaległości podatkowych. Urząd skarbowy, na wniosek podatnika, może umorzyć nie tylko zaległość podatkową wraz z odsetkami za zwłokę, ale także same odsetki. Stanowi o tym art. 67a § 1 pkt 3 Ordynacji podatkowej.

Umorzenie odsetek jest dopuszczalne w wyjątkowych sytuacjach. Za przyznaniem takiej ulgi muszą przemawiać względy mieszczące się w kategorii ważnego interesu podatnika, np. utrata przez niego majątku w wyniku zdarzeń losowych, lub interesu publicznego, np. ochrona miejsc pracy. Podatnik musi więc odpowiednio umotywować wniosek o umorzenie odsetek. Niezależnie od tego urzędnicy zbadają jego kondycję finansową, perspektywy zarobkowania, źródła dochodu, stan materialny itp. Mogą wezwać do uzupełnienia wniosku, udzielenia wyjaśnień lub dostarczenia dodatkowych dokumentów. Należy pamiętać, że decyzje w sprawie ulg mają charakter uznaniowy. Nawet jeśli występują przesłanki przemawiające za przyznaniem ulgi - ważny interes podatnika lub interes publiczny - urząd skarbowy może odmówić umorzenia odsetek.

Decyzja umorzeniowa zamyka jedynie kwestię odsetek należnych do momentu wystąpienia o przyznanie ulgi. Są one naliczane do dnia złożenia wniosku (włącznie z tym dniem). Nadal natomiast istnieje dług podatkowy. Jeżeli zostanie wydana decyzja umarzająca odsetki, dalsze odsetki od nieuregulowanej zaległości podatkowej są naliczane począwszy od dnia następującego po dniu wniesienia wniosku o przyznanie ulgi.

Od jakich kwot trzeba naliczyć odsetki?

»	podatek niezapłacony w terminie płatności
»	zaliczka na podatek niezapłacona w terminie płatności
»	należności z tytułu podatków oraz zaliczek na podatki niewpłacone w terminie płatności przez płatnika lub inkasenta
»	nadpłata, jeżeli w zeznaniu lub w deklaracji, o których mowa w art. 73 § 2 Ordynacji podatkowej (zeznaniu rocznym dla podatników podatku dochodowego, deklaracji podatku akcyzowego, deklaracji o wpłatach z zysku za rok obrotowy dla jednoosobowych spółek Skarbu Państwa i przedsiębiorstw państwowych, deklaracji kwartalnej dla podatku od towarów i usług) została wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, a organ podatkowy dokonał jej zwrotu lub zaliczenia na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych
»	zwrot podatku, jeżeli podatnik otrzymał go nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej bądź został on zaliczony na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, chyba że podatnik wykaże, że nie nastąpiło to z jego winy
»	wynagrodzenie płatników lub inkasentów pobrane nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej
»	oprocentowanie nienależnej nadpłaty bądź zwrotu podatku zwrócone lub zaliczone na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych

Kiedy nie nalicza się odsetek za zwłokę?

»	za okres zabezpieczenia, od zabezpieczonej kwoty zobowiązania, jeżeli objęte zabezpieczeniem środki pieniężne, w tym kwoty uzyskane ze sprzedaży objętych zabezpieczeniem rzeczy lub praw, zostały zaliczone na poczet zaległości podatkowych
»	za okres od dnia następnego po upływie 14-dniowego terminu na przekazanie odwołania przez organ I instancji organowi odwoławczemu do dnia otrzymania odwołania przez organ odwoławczy
»	za okres od dnia następnego po upływie terminu wydania decyzji przez organ odwoławczy, do dnia doręczenia decyzji, jeżeli nie została ona wydana w terminie (na wydanie decyzji organ odwoławczy ma 2 miesiące od dnia otrzymania odwołania, a w przypadku spraw, w których przeprowadzono rozprawę lub strona złożyła wniosek o jej przeprowadzenie - 3 miesiące)
»	w przypadku zawieszenia postępowania z urzędu - od dnia wydania postanowienia o zawieszeniu postępowania do dnia doręczenia postanowienia o podjęciu zawieszonego postępowania
»	jeżeli wysokość odsetek (przed zaokrągleniem do pełnych złotych) nie przekracza trzykrotności wartości opłaty dodatkowej pobieranej przez Pocztę Polską SA za polecenie przesyłki listowej (obecnie 6,60 zł)
»	za okres od dnia wszczęcia postępowania podatkowego do dnia doręczenia decyzji organu I instancji, jeżeli decyzja nie została doręczona w terminie 3 miesięcy od dnia wszczęcia postępowania
»	za okres od dnia następnego po upływie 2 lat od dnia złożenia deklaracji, od zaległości związanych z popełnionymi w deklaracji błędami rachunkowymi lub oczywistymi omyłkami, jeżeli w tym okresie nie zostały one ujawnione przez organ podatkowy

Przykład 1

Podatnik wykazał w PIT-36 za 2011 r. nadpłatę podatku dochodowego. Urząd skarbowy zaliczył ją na zaległy podatek VAT. Podatnik skorygował jednak zeznanie. Po naniesieniu poprawek okazuje się, że nadpłata mu nie przysługuje. Nadpłata, wykazana nienależnie lub w wysokości wyższej od należnej, która została zaliczona na poczet zaległych, bieżących lub przyszłych zobowiązań podatkowych, traktowana jest na równi z zaległością podatkową. Trzeba ją oddać wraz z odsetkami za zwłokę. Odsetki są naliczane od dnia zaliczenia nadpłaty na poczet zobowiązań podatkowych do dnia wpłaty kwoty niesłusznie przeznaczonej na taką kompensatę. Zarachowanie nadpłaconego podatku dochodowego na zaległości podatkowe następuje z dniem powstania nadpłaty. Jest nim dzień złożenia zeznania rocznego. Podatnik, oddając kwotę niesłusznie zarachowaną na zaległy podatek VAT, musi więc doliczyć odsetki za okres od dnia złożenia zeznania do dnia dokonania wpłaty (włącznie).

Przykład 2

W dniu 18 grudnia 2012 r. podatnik złożył korektę deklaracji VAT-7 za wrzesień 2012 r. W wyniku naniesionych poprawek musi zapłacić 569 zł podatku. Wpłaca go 31 grudnia 2012 r. Odsetki za zwłokę musi naliczyć według podstawowej stawki. Aby móc zastosować stawkę obniżoną, wpłaty całej zaległości podatkowej musiałby dokonać w ciągu 7 dni od dnia złożenia korekty. Przy obliczaniu tego terminu nie uwzględnia się dnia, w którym została złożona korekta. Kończy się on z upływem ostatniego z wyznaczonej liczby dni. Jeżeli ostatni dzień terminu wypada w sobotę, niedzielę lub święto będące dniem ustawowo wolnym od pracy, za ostatni dzień terminu uważa się następny dzień po dniu lub dniach wolnych. W opisywanym przypadku 7-dniowy termin wpłaty zaległości podatkowej wynikającej z korekty deklaracji VAT-7 za wrzesień 2012 r. upłynął 25 grudnia 2012 r. Ze względu na to, że 25 grudnia i następujący po nim 26 grudnia to dni ustawowo wolne od pracy, ostatni dzień, w którym podatnik mógł dokonać wpłaty, przesunął się na 27 grudnia 2012 r.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 29.08.1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.)