Gazeta Podatkowa nr 102 (1039) z dnia 23.12.2013

Spłata pożyczki lub kredytu przed terminem

Konsument może spłacić pożyczkę lub kredyt przed terminem. W ten sposób oszczędza się na kosztach dalszej obsługi zobowiązania, w szczególności pozwala to uniknąć odsetek, które byłyby naliczone i należne np. bankowi za okres po wcześniejszej spłacie.

Możliwość wcześniejszej spłaty lub nadpłaty pożyczki czy kredytu przed terminem wynikającym z umowy, obok prawa odstąpienia od umowy w pierwszych dniach po zawarciu umowy, jest jednym z podstawowych uprawień konsumentów przewidzianych ustawą o kredycie konsumenckim. Jego realizacja oraz ewentualne koszty z tym związane wyglądają jednak inaczej w przypadku wciąż obsługiwanych kredytów i pożyczek zaciąganych przed dniem 18 grudnia 2011 r., a inaczej w przypadku późniejszych umów. W tym dniu weszła bowiem w życie nowa ustawa o kredycie konsumenckim, która zastąpiła ustawę o kredycie konsumenckim z 2001 r. Mimo iż akt ten utracił moc, to jednak wciąż znajduje zastosowanie w przypadku umów kredytów i pożyczek zawartych pod jego rządami.

Starsze pożyczki

W przypadku pożyczek i kredytów podlegających regulacjom chroniącym konsumentów (chodziło wówczas o zobowiązania do kwoty 80.000 zł), prawo do przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego bez negatywnych tego skutków w postaci dodatkowej prowizji czy zapłaty oprocentowania za niewykorzystany okres przyznawał art. 8 ustawy o kredycie konsumenckim z 2001 r. Za wcześniejszą spłatę kredytu konsumenckiego bank (lub inny kredytodawca) nie mógł zastrzec prowizji. Spłata powinna jednak odpowiadać terminom wnoszenia rat, a o zamiarze wcześniejszej spłaty kredytu należało (i należy w przypadku kilkuletnich zobowiązań kredytowych czy pożyczkowych) powiadomić kredytodawcę najpóźniej w terminie 3 dni przed jej dokonaniem. Czasem umowa pożyczki stanowiła korzystniejsze dla klienta warunki przedterminowej spłaty zadłużenia (nie mogło natomiast być w drugą stronę, tj. na niekorzyść konsumenta). Bank obowiązany jest rozliczyć się z konsumentem w terminie 14 dni od dnia dokonania spłaty pożyczki.

Korzyści, jakie przynosi spłata pożyczki przed terminem, są następujące:

• pożyczkobiorca nie musi płacić oprocentowania za okres po spłacie pożyczki (dotyczy pożyczki oprocentowanej),
• pożyczkobiorca może żądać zmniejszenia zapłaconej prowizji oraz opłat proporcjonalnie do okresu, o który skrócony został czas korzystania z pożyczki (dotyczy pożyczki nieoprocentowanej).

Jeżeli od pożyczonych pieniędzy konsument płaci zarówno procent, jak i prowizję (a tak jest najczęściej), wówczas zaoszczędzi wyłącznie na oprocentowaniu. W wyjątkowych przypadkach, gdy bank zastrzega wysoką prowizję lub opłatę przygotowawczą, a do tego symboliczne oprocentowanie mające chronić jego interes w razie przedterminowej spłaty, wówczas można by pokusić się o zakwestionowanie takiego rozwiązania jako mającego na celu obejście przepisów ustawy.

Nowe zobowiązania

Obecnie umową o kredyt konsumencki jest umowa o kredyt (zawierana między przedsiębiorcą a konsumentem) w wysokości nie większej niż 255.550 zł albo do równowartości tej kwoty w innej walucie. Z korzyścią dla konsumentów w aktualnym stanie prawnym kredytodawca nie może uzależnić wcześniejszej spłaty kredytu od jego poinformowania przez konsumenta. Jeszcze rok temu wymagane było uprzedzenie kredytodawcy o zamiarze wcześniejszej spłaty kredytu w terminie 3 dni przed jej dokonaniem.

Zakaz wprowadzania do umów pożyczek (lub kredytów) zawieranych z konsumentami postanowień nakazujących uprzednie zawiadamianie pożyczkodawcy o spłacie pozwala uniknąć ryzyka i strat finansowych, z jakimi mieli do czynienia wcześniej konsumenci. Dochodziło bowiem nawet do sytuacji, w których pożyczkodawcy przeznaczali wcześniejszą spłatę na przypadające w przyszłości raty kapitałowo-odsetkowe zgodnie z harmonogramem, tym samym pozbawiając konsumenta oszczędności wynikających z takiej operacji. W ostatecznym rozrachunku po miesiącach lub latach konsumentowi pozostawała jeszcze do spłaty pokaźna suma, ponieważ znaczna część spłaty zamiast na kapitał pozostały do spłaty w danym momencie zaspokajała naliczane co miesiąc odsetki.

Instytucja finansowa ma za to możliwość zastrzegania prowizji od wcześniejszej spłaty pożyczki, co wcześniej było objęte całkowitym zakazem. Możliwość ta została jednak w istotny sposób ograniczona. Kredytodawca może bowiem zastrzec w umowie prowizję za spłatę kredytu przed terminem, pod warunkiem, że ta spłata przypada na okres, w którym stopa oprocentowania kredytu jest stała, a kwota spłacanego w okresie 12 kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, ogłaszanego przez Prezesa GUS z grudnia roku poprzedzającego rok spłaty kredytu.

Ponadto prowizja za wcześniejszą spłatę nie może przekraczać poziomu 1% spłacanej przed terminem kwoty, jeżeli okres między datą spłaty kredytu a terminem spłaty kredytu przekracza rok. W innym wypadku maksymalna prowizja za spłatę kredytu przed terminem może wynosić 0,5% spłacanej kwoty. Tego rodzaju opłata nie powinna być również wyższa niż bezpośrednie koszty kredytodawcy związane z tą spłatą czy też wysokość odsetek, które konsument byłby zobowiązany zapłacić w okresie między spłatą kredytu przed terminem a uzgodnionym terminem zakończenia umowy.

Prowizja za spłatę kredytu przed terminem nie przysługuje jednak kredytodawcy w przypadku umów kredytu w rachunku oszczędnościowo-rozliczeniowym. Nie może być także zastrzegana w umowach kredytu, w których spłata została dokonana zgodnie z umową ubezpieczenia zawartą w celu zabezpieczenia spłaty kredytu.

Kredytodawca jest zobowiązany do rozliczenia z konsumentem kredytu w terminie 14 dni od dnia dokonania wcześniejszej spłaty kredytu w całości.

W przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie, całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą.

Podstawa prawna

Ustawa z dnia 12.05.2011 r. o kredycie konsumenckim (Dz. U. nr 126, poz. 715 ze zm.)